Kompas

Afvalvrij produceren (Zero‑Waste)

3 minuten leestijd

Afvalvrij produceren (zero‑waste) is een begrip binnen de industriële digitalisering en duurzaamheid & compliance.

Definitie

Afvalvrij produceren (zero-waste) is een productiefilosofie die alle vormen van verspilling elimineert door hergebruik, recycling en procesglijklijning. Het streeft naar 100% nuttige output zonder afvalstromen naar stortplaatsen.

Kenmerken

Afvalvrij produceren is gebaseerd op een hiërarchie van strategieën, vaak aangeduid als de ‘5 R’s’ of ‘7 R’s’, die verder gaan dan alleen recycling:

1. Refuse (Weigeren)

  • Voorkomen van Afval: Het vermijden van het gebruik van materialen of producten die afval genereren en die niet nodig zijn.
  • Voorbeeld: Weigeren van overbodige verpakkingen of materialen die moeilijk te recyclen zijn.

2. Reduce (Verminderen)

  • Minimaliseren van Verbruik: Het verminderen van de hoeveelheid grondstoffen, energie en water die nodig is voor productie.
  • Voorbeeld: Optimalisatie van productieprocessen om materiaalverlies te minimaliseren, efficiënter energieverbruik.

3. Reuse (Hergebruiken)

  • Producten Hergebruiken: Het direct hergebruiken van producten of componenten voor hetzelfde of een ander doel, zonder dat ze opnieuw verwerkt hoeven te worden.
  • Voorbeeld: Herbruikbare verpakkingen, retourlogistiek voor componenten.

4. Repair (Repareren)

  • Levensduur Verlengen: Het repareren van defecte producten om hun levensduur te verlengen en vroegtijdige vervanging te voorkomen.
  • Voorbeeld: Aanbieden van reparatiediensten, beschikbaarheid van reserveonderdelen.

5. Rot (Composteren/Biologisch Afbreken)

  • Biologische Kringloop: Het terugbrengen van organische materialen naar de natuurlijke kringloop door compostering of anaërobe vergisting.
  • Voorbeeld: Composteren van organisch afval uit voedselproductie.

6. Recycle (Recyclen)

  • Materiaalterugwinning: Het verwerken van afvalmaterialen tot nieuwe grondstoffen voor de productie van nieuwe producten. Dit is de laatste optie in de hiërarchie, wanneer hergebruik of reparatie niet mogelijk is.
  • Voorbeeld: Recycling van metaalschroot, kunststoffen, papier.

7. Rethink (Heroverwegen)

  • Fundamentele Heroverweging: Het fundamenteel heroverwegen van bedrijfsmodellen, productontwerp en processen om afval en verspilling vanaf de bron te elimineren. Dit sluit nauw aan bij de principes van de circulaire economie en Cradle-to-Cradle (C2C).

Toepassing

Afvalvrij produceren wordt in toenemende mate toegepast in diverse industriële sectoren, met name in de maakindustrie:

1. Productieprocessen

  • Optimalisatie van Materiaalgebruik: Implementatie van geavanceerde productietechnieken zoals nesten (voor plaatmaterialen) of additieve fabricage (3D-printen) om materiaalverlies te minimaliseren.
  • Procesefficiëntie: Continue verbetering van processen om verspilling van energie, water en grondstoffen te verminderen (zie ook Lean Manufacturing).
  • Afvalscheiding en -verwerking: Implementatie van strikte afvalscheidingssystemen en samenwerking met gespecialiseerde verwerkers om materialen hoogwaardig te recyclen.

2. Productontwerp

  • Modulair Ontwerp: Producten ontwerpen met modules die gemakkelijk kunnen worden vervangen, gerepareerd of geüpgraded, waardoor de levensduur van het product wordt verlengd.
  • Monostroom Materialen: Kiezen voor materialen die gemakkelijk te scheiden en te recyclen zijn, of die biologisch afbreekbaar zijn.
  • Digitaal Productpaspoort (DPP): Gebruik van DPP’s om de samenstelling van producten transparant te maken, wat hergebruik en recycling vergemakkelijkt.

3. Toeleveringsketen

  • Retourlogistiek: Opzetten van systemen voor het terugnemen van producten of verpakkingen aan het einde van hun levensduur voor hergebruik of recycling.
  • Samenwerking met Leveranciers: Samenwerken met leveranciers om duurzamere materialen en verpakkingen te gebruiken en afval in de keten te verminderen.

4. Bedrijfsmodellen

  • Product-as-a-Service (PaaS): Overstappen van productverkoop naar het aanbieden van diensten, waarbij de producent eigenaar blijft van het product en verantwoordelijk is voor het onderhoud en de terugname (zie ook digitale servitisatie).
  • Reparatie- en Revisiediensten: Aanbieden van diensten om producten te repareren, reviseren of upgraden, wat bijdraagt aan een langere levensduur en minder afval.

Gerelateerde begrippen

Bronnen

  • Zero Waste International Alliance (ZWIA): Internationale organisatie die de principes van zero waste promoot en certificeert.

← Terug naar Duurzaamheid & Compliance kaart

Grafiekweergave

Backlinks