Kompas

Poka‑Yoke (foutpreventie)

3 minuten leestijd

Poka‑Yoke (foutpreventie) is een begrip binnen de industriële digitalisering en kwaliteitsmanagement & software.

Definitie

Poka-Yoke (foutpreventie) zijn mechanismen of technieken die menselijke fouten voorkomen of onmiddellijk detecteren in productieprocessen. Het gebruikt fysieke beperkingen, waarschuwingen of automatische stops om defecte producten te vermijden.

Kenmerken

Poka-Yoke mechanismen kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën:

1. Preventie (Prevention)

  • Doel: Voorkomen dat een fout überhaupt kan optreden.
  • Voorbeelden:
    • Fysieke geleiders: Een mal of een geleider die ervoor zorgt dat een onderdeel alleen op de juiste manier kan worden geplaatst (bijv. USB-stekker die maar op één manier past).
    • Vorm- of maatverschillen: Onderdelen die zo zijn ontworpen dat ze niet verkeerd kunnen worden geassembleerd (bijv. verschillende groottes van bouten en moeren voor verschillende toepassingen).
    • Interlocks: Systemen die een volgende stap blokkeren totdat de vorige stap correct is voltooid (bijv. een machine die niet start als een veiligheidsdeur open is).

2. Detectie (Detection)

  • Doel: Onmiddellijk signaleren wanneer een fout is opgetreden, zodat deze direct kan worden gecorrigeerd.
  • Voorbeelden:
    • Waarschuwingsapparaten: Licht- of geluidssignalen die afgaan bij een afwijking (bijv. een sensor die detecteert dat een onderdeel ontbreekt en een alarm activeert).
    • Automatische stops: Machines die automatisch stoppen wanneer een fout wordt gedetecteerd (bijv. een machine die stopt als een product buiten tolerantie valt).
    • Checklists: Visuele checklists die ervoor zorgen dat alle stappen zijn voltooid.

Belangrijke Principes

  • Eenvoud: Poka-Yoke oplossingen moeten eenvoudig, goedkoop en effectief zijn.
  • Directe feedback: Het mechanisme moet onmiddellijk feedback geven over een fout.
  • 100% inspectie: Waar mogelijk, moet Poka-Yoke 100% inspectie van elk product of elke stap mogelijk maken.
  • Ingebouwde kwaliteit (Jidoka): Poka-Yoke is een essentieel onderdeel van het Lean-principe Jidoka, waarbij kwaliteit in het proces wordt ingebouwd en fouten worden voorkomen of direct worden gestopt.

Toepassing

Poka-Yoke wordt breed toegepast in diverse industriële sectoren, met name in de maakindustrie:

1. Productie en Assemblage

  • Montagelijnen: Ontwerp van onderdelen die maar op één manier passen, of sensoren die controleren of alle componenten aanwezig zijn voordat de volgende stap begint.
  • Metaalbewerking: Gereedschappen die alleen op de juiste manier in de machine kunnen worden geplaatst, of sensoren die controleren op de juiste positionering van werkstukken.
  • Verpakking: Systemen die controleren of het juiste aantal producten in een verpakking zit, of dat de verpakking correct is gesloten.

2. Kwaliteitscontrole

  • Inspectiepunten: Ingebouwde controles die ervoor zorgen dat een product niet verder kan als het niet aan de kwaliteitseisen voldoet.
  • Meetapparatuur: Apparatuur die automatisch een fout signaleert als een meting buiten tolerantie valt.

3. Veiligheid

  • Machinebeveiliging: Veiligheidshekken of lichtschermen die de machine stoppen als een operator een gevaarlijke zone betreedt.
  • Ergonomie: Ontwerp van werkplekken die fysieke fouten of blessures voorkomen.

Voordelen

  • Nul defecten: Het ultieme doel is het elimineren van defecten door fouten te voorkomen.
  • Kostenreductie: Vermindert kosten gerelateerd aan herwerk, afval, garanties en klachten.
  • Verhoogde kwaliteit: Zorgt voor een consistente productkwaliteit.
  • Verbeterde veiligheid: Voorkomt ongevallen en blessures door menselijke fouten.
  • Eenvoudige implementatie: Veel Poka-Yoke oplossingen zijn relatief eenvoudig en goedkoop te implementeren.
  • Empowerment van medewerkers: Medewerkers kunnen zich richten op waardetoevoegende taken in plaats van fouten te corrigeren.

Gerelateerde begrippen

Bronnen

  • Shingo, Shigeo: Zero Quality Control: Source Inspection and the Poka-Yoke System (1986). Het standaardwerk over Poka-Yoke.
  • Lean Enterprise Institute (LEI): Biedt training en publicaties over Poka-Yoke en Lean principes. [Link naar LEI website]
  • Wikipedia: Poka-yoke. [Link naar Wikipedia]

← Terug naar Kwaliteitsmanagement & Software kaart

Grafiekweergave

Backlinks